نماد و نشانه در طول تاریخدر طول تاریخ از نماد، که نوعی علامت واجد هویت بصری ست، به عنوان ابزاری برای ایجاد ارتباط استفاده شده تصور بر این است که انسان پیش از تاریخ با خراش دادن و ایجاد نقش بر دیوار غار های آلتامیرا در اسپانیا و لاسکو در فرانسه تلاش داشته تا از این طریق به دیگران اعلان خطر یا آگهی دهد و یا پیام های دیگران را منتقل کند . در جوامع قرون وسطایی بازرگانان و صنعتگران برای مشخص کردن کالا ها و محصولاتشان از علایم و نماد ها ی خاص استفاده می کردند. چاپگران اواخر سده 19 میلادی بر روی تمامی چاپ نقش های خود نماد هایی را به صورت حرف نشانه یا امضا چاپ می کردند که معرف حرفه آنان بود. در آغاز سده 20 نیز گاوچرانان امریکایی برای مشخص کردن مالکیت دام های خود از علایم انحصاری استفاده می کردند.
طی دوره رکود اقتصادی امریکا، کارگران دوره گرد یا در واقع پیشه ورانی که بیکار شده بودند، یک نظام ارتباطی تحلیلی و کاربردی را ابداع نمودند .آنها علایم و نشانه هایی بودند که بر دیوار خانه ها و ساختمان ها رسم کردند که مثلا گویای خطراتی بود که کارگران را تهدید می کرد .یعنی درست شبیه به روشی که انسان غار نشین از تصاویر خطی استفاده می کرد.
نماد ها و احساساتنمادها نیز مثل شکل حروف و رنگ، می تواند واکنش های حس خاصی را در ما بر انگیزد. معنی نماد ها بستگی به کاربرد آنها دارد. مثلا نقشی مانند صلیب شکسته مربوط به دوران پیش از تاریخ به این معنی ست:"همه برای یکی" و نمایانگر قدرت و خلاقیت است. این نماد برای بار اول روی سکه هایی متعلق به کرت باستان، اشیاء امریکای جنوبی و آثار سفالی ناواجو یافت شد.
وقتی رایش سوم هیتلر از صلیب شکسته به عنوان نماد هویت خود استفاده کرد، مفهوم مرتبط به آن نیز تغییر پیدا کرد. امروزه نمی توان به این نماد به عنوان نشانه معرف همدلی و اتحاد نگریست.
نماد کبوتر صلح که طی جنگ ویتنام از سوی فعالین ضد جنگ زیاد استفاده شد، تداعی گر صلح است. از آنجا که نماد ها می توانند مفاهیم منفی و مثبت داشته باشند طراح باید به هنگام طراحی علامت یا نشانه، به تاثیر روانی آن و حسی که در مخاطب بر می انگیزاند کاملا توجه داشته باشد.
( منبع : کتاب طراحی نشانه . فرهاد گشایش )
تصویر نشانهنماد های گرافیکی و ساده ای "تصویر نشانه" می نامند. "تصویر نشانه" نوعی نماد بصری ست که اطلاعات را به صورت تصویری و بدون استفاده از کلام ارائه می دهد. "تصویر نشانه "نوعی نماد گرافیکی ست که داستانی را به شیوه ای بسیار ساده و همه فهم و فارغ از محدودیت های زبانی روایت می کند.
امروزه این نوع نماد را می توان در همه جا دید. از علائم راهنمایی رانندگی گرفته تا علائم نشانه های فرودگاه، مترو، راه آهن ،ساختمان های عمومی و ... خلاصه هر جا که ضروریست اطلاعاتی را سریع و صریح به اطلاع عموم مردم برسانند. برای مثال این نماد ها ما را به سمت تلفن عمومی، ایستگاه راه آهن، اطلاعات فرودگاه و رستوران راهنمایی می کنند.
این نماد ها بدون استفاده از کلمات و جملات، اطلاعات مورد نیازمان را در اختیارمان می گذارد. مثلا اگر به یک کشور خارجی سفر کنیم که با زبان آن آشنایی نداریم، به آسانی می توانیم از علائم جاده ای هشدار دهنده، همچنین از دیگر علائم و نشانه ها مسیر خود را برای مکان مورد نظر بیابیم. چراکه این علائم خود یک زبان بین المللی، بصری و بدون کلامند.
کلمه لوگو (logo) از واژه یونانی به معنی زبان مشتق شده است و لوگو را به عنوان یک نماد، علامت، تصویر نوشته و عکس نوشته در نظر می گیریم که نماینگر یک سازمان، یک حرفه،محصول یا حتی یک همایش یا یک رویداد خاص است.
"نشانه" تجسمی از یک سازمان است و باید مروج هویت بصری آن باشد، هویتی که به آسانی و به سرعت قابل تشخیص باشد. "نشانه" نماینگر حجم زیادی از اطلاعات است که در یک بیان بصری واحد متراکم شده است .
در این زمینه داستان معروفی از ریموند لوئی، طراح صنعتی معروف نقل می شود: در یک مهمانی خانمی از وی پرسید که: چرا حرف x را در لوگویی که برای شرکت "Exxon" طراحی کرده تا زیر خط کرسی ادامه داده است؟ لوئی پرسید که: چه چیز باعث شده شما چنین سوالی می کنید؟ و آن خانم پاسخ داده بودند که: چون خیلی جلبه توجه می کند. و لوئی جواب داد :"خوب پاسخ شما همین است."
حدودا از 10 سال پیش، به پیشنهاد استادان رشته ارتباط تصویری، در دانشکده های هنر واژه "نشانه" به جای "آرم" و "لوگو" مورد استفاده قرار گرفت.
اهمیت انتخاب قالب و نوع آن در طراحی آرمبرای طراحی آرم شرکت یا موسسه مورد نظرتان باید توجه به این مسئله مهم داشته باشید که از چه نوع قالبی استفاده می کنید. چرا که قالبی که استفاده می کنید خود باید نوعی تصویر قوی و تخیلی را بازتاب دهد. اگر نماد یا تصویر مبهم باشد و موجب سوء برداشت شود، طرح نا موفق خواهد شد.
پیش از طراحی هر کار ابتدا کارهای زیادی ببینید تا ایده های فراوانی را جمع کرده باشید. به علاوه این امکان برایتان پیش می آید که از تجارب دیگران استفاده کرده وسعی در طراحی طرح بهتری نمایید. در هر طرح روی هماهنگی و انسجام بصری طرح مکث و آنرا بدقت تحلیل نمایید و هرگز با دیدن کاری تقلید محض ننمایید.
انواع گوناگون آرماز دیدگاه نشانه شناسی دسته بندی آرم بر حسب ترکیب عناصر زبانی و شمایلی انجام می گیرد. بر این اساس دسته ایی از آرم ها فقط از عناصر زبانی استفاده می کنند (یک نام - یک یا چند حرف) که آنها را "ارم نوشتاری "، "logotype" می نامیم.
دسته دیگر با ترکیب عناصر شمایلی طراحی شده اند، که آنها را "آرم شمایلی" ، logo iconique"
یا "icotype" می نامیم.
دسته سوم، از تلفیق عناصر نوشتاری و شمایلی ساخته شده اند که آنها را "آرم تلفیقی" ،
"logo mixte " می نامیم.
آرم نوشتاری logo type این دسته از آرم ها فقط با استفاده از نشانه های زبانی طراحی می شوند :
1-گاه با نام اختصاری یک موسسه یا سازمان مانند BHV برای فروشگاه
Bazard de L" Hotel de Ville، و یا CA برای بیمهCredit Agricole
2- گاهی با بزرگنمایی حرف اول نام موسسه مانند H برای انتشارات Hachette
3-گاهی با ترکیب بندی حروف و ارقام مثل M 3
4-برخی اوقات نیز نام کامل موسسه یا سازمان را بازنمایی می کنند: نام طراح و سازنده جواهرات Cartier ، نام فروشگاه بزرگ و زنجیره ای Lafayette، نام طراح و تولید کننده
پوشاک New Man
بنابر این "آرمهای نوشتاری" به دو گونه اند: یا نام موسسه را نمایش می دهند و یا از حروف و ارقام استفاده می کنند. استفاده از حروف، قابل انعطاف تر است و به راحتی با زمینه های فرهنگی گوناگون تطبیق پیدا می کند. ولی از طرفی تآثیر گذاری آن به عنوان یک علامت خاص، بستگی به قابلیت به یاد سپردن آن دارد. نام های کامل هر چند طولانی میت وانند به یاد ماندنی باشند، زیرا مانند متن در لحظه خوانده می شوند، اما استفاده از آن ها در زمینه های فرهنگی مختلف ممکن است مشکل آفرین باشد .در طراحی آرم های نوشتاری مانند آرم های شمایلی ممکن است از عناصر تجسمی، مانند بافت و رنگ استفاده کنند. کاربرد این عناصر در نوشتار و تکرار در استفاده یکنواخت از آن ها، به مرور تاثیر گذاری آرم نوشتاری را مانند آرم شمایلی خواهد کرد.
آرم شمایلی logo iconique یا ico typeاین نوع آرم ، تصویری است که می تواند نمادی تجریدی، تصویر یک شی، یک نقش و غیره باشد.
دسته ای از این آرم ها فیگوراتیو هستند مانند : سنجاب، مرد یا اسب. دسته ای دیگر تصاویر غیر فیگوراتیو هستند مانند: پیکان،مربع، دایره و غیره. بنابر این می توان 3 نوع آرم شمایلی را در نظر گرفت:
1-
آرم شمایلی _ imaginal تصویری است که شباهت زیادی با یک شی مادی دارد; آرم پودر شکلات سازی "Chicor"ee Leroux" زنی را که با طراحی ساده شده ای رسم شده در حال تعارف آن کالا به مخاطبان نشان می دهد، که نمونه مناسبی از این گونه است.
2-
آرم شمایلی _ diagrammatique که با یک طرح خلاصه و موجز، مشخصه اصلی فراورده را نشان میدهد. آرم قدیمی اداره برق فرانسه (EDF) که یک آذرخش است دقیقا از این مقوله است
3-
آرم شمایلی _ استعاری m"etaphorique از طریق جا به جایی معنایی و با به کار گرفتن عنصری معنادار نشان دهنده ی کارکرد یا توانایی مارک یا کالای مورد نظر است، عمل می کند. آرم کارخانه خودرو سازی پژو که در آن یک شیر، استعاره از قدرت خودرو است، در این مقوله قرار می گیرد. آرم این کارخانه از سال 1882 تا کنون چندین بار تغییر شکل یافته. تصویر شیر به عنوان عنصر ثابت و استعاره ای از قدرت در تمام آرم ها باز نمایی شده است.
4-
آرم شمایلی - نمادین: بدون هیچ رابطه فطری با موضوع و یا عملکرد آن ها هستند.
مثال این نوع آرم تصویر تمساح در مارک تولید کننده ی پوشاک ورزشی ""lacoste"" است.
تصویر این تمساح طرح روی بلوز ورزشکاران شد و از ان موقع تا کنون تصویر تمساح در آرم lacoste به عنوان عنصر تصویری مشخص کننده این مارک است.
آرم تلفیقی logo mixteاین دسته از آرم ها، از همزیستی دو گونه پیام ساخته می شدند: پیام زبانی و پیام شمایل نگارانه.
بدین سان امکان پدید آمدن چند گونه رابطه بین این دو نوع پیام وجود دارد: می توانند همجوار هم باشند، می توانند یکدیگر را تقویت کنند و یا موجب تثبیت یکدیگر شوند.
رابطه همجواری، بر این اصل استوار است است که نوشتار و شمایل در حکم دو واحد مستقل در کنار یکدیگر قرار می گیرند. این نوع تلفیق در آرم به وضوح مسئله ی مشروعیت را پیش می کشد زیرا به نظر می رسد که بخش نوشتاری و طرح شمایلی آرم، هر یک از تناسب و موضوعیت بالایی برخوردار نیستند.
آرم کارخانه تولید کننده ی روغن نباتی Lesieur نمونه ی مناسبی برای نمایش این نوع رابطه است.
رابطه ی تثبیت کننده، می تواند گویای وضعیتی باشد که در آن پیام شمایلی دارای تعابیر
چند گانه باشد. در این صورت پیام زبانی با جهت دادن به مخاطب، یکی از تعابیر این نشانه ی تصویری چند معنا را تثبیت می کند. در آرم هایی که دارای "شعار" هستند، یا به عبارت دقیق تر شعار را به خدمت می گیرند، این شعار است که معنای بخش شمایلی آرم را روشن می کند. آرم تولید کننده زیر پوش های (دامار) نمونه خوبی است. این آرم از سال 1958 تا کنون چند بار تغییر یافته است ، اما شعار این آرم همواره به عنوان عنصر نوشتاری ثابت در طراحی این آرم، نقش تثبیت کننده ی شمایل دیاگراماتیک را به عهده داشته است.
رابطه تقویت کننده بین دو وجه بازنمایی زبانی و شمایلی در صورتی امکان پذیر است که این دو واحد در بطن یک نظام چرخشی قرار گیرند و همچون دو عنصر همنشین نقش کلی تری ایفا کنند. در این صورت مفهوم آرم از بک نوع فرایند خوانش نشآت می گیرد که فرم چرخش نگاه بین این دو وجه بازنمایی یک پیام، یکپارچه شده است.
آرم تولید کننده ی قهوه ی Jacques Vabre آرم کارخانه بیسکویت سازی Heudebert، یا آرم
آزمایشگاه Urgo نمونه های مناسبی برای نمایش ای نوع رابطه هستند.
انواع نشانه ها:1-
نشانه ی نمایه ای indexi que: این نشانه ها بر یک رابطه علت و معلولی میان موضوع و نشانه استوارند. نمایه نشانه ای ست که از موضوع خود تاثیر گرفته است. یعنی به نشان بر جای مانده از گونه ای موضوع، نمایه می گوییم مانند: رنگ پریدگی چهره به نشان خستگی دود به نشانه آتش، ابر به نشانه باران و ...
با این تعریف یک آرم هیچگاه نمی تواند حقیقتا یک نشانه نمایه ای باشد.
2-
نشانه شمایلی iconique: دومین نوع نشانه در طبقه بندی سه گانی پیرس می باشد.
رابطه ایست مبتنی بر شباهت علت و معلول یا همان موضوع و نشانه:یک طرح فیگوراتیو، یک تصویر ساده شده که نمایانگر یک خانه، درخت و ... باشد. در صورتی که به درخت و خانه شبیه باشد شمایل محسوب می شود.
3-
نشانه نمادین symbolique: نشانه هایی که به موضوع از راه قرار داد یا قاعده ای محکم و از طریق همبستگی با ایده های کلی مرتبط می شوند. نماد های کلاسیک مانند: پرچم کشور ها، کبوتر صلح، علایم راهنمایی، نت های موسیقی و الفبای مدارس و... همچون نظامی از نشانه های قرار دادی در نظر گرفته شده اند.
نشانه های نمادین بیش از انواع دیگر نشانه ها در اجتماع کاربرد دارند.
